Kemm suppost indumu niftakru/infakkru?

Skantajt mhux ftit, li Praga ma fakkritx il-ħamsa u tletin anniversarju ta' l-invażjoni Sovjetika. Inzertajt kont hemm, fil-21 ta' Awissu 2003. Morna l-Pjazza ta' Vaklav, jien u Jana, mingħalina li konna se naraw xiħaġa. Ma kien hemm xejn għajr is-soltu turisti jippassiġġaw, u immigranti, ġeneralment ta' ġilda sewda, iħeġġuk biex tidħol fin-nightclubs, anki filgħodu. Ma kien hemm l-ebda ħjiel li dik kienet data importanti. Il-ġurnal Dnes ippubblika facsimile tal-ħarġa speċjali tal-gazzetta ta' l-għada ta' l-invażjoni. Mill-bqija ma kien hemm xejn.

Skantajt, u jista' jkun ukoll li skruplajt xi ftit. Kont nimmaġina li dik kienet data importanti ħafna fl-istorja mqallba ta' l-ex-Ċekoslovakkja. Assumejt u ippretetendejt li kellu jkun hemm xi forma ta' kommemorazzjoni. Iżda ma kien hemm xejn. Stennejna sa wara nofsinhar. Xejn. Erġajna tlajna l-pjazza filgħaxija u ma kien hemm xejn xorta waħda. Forsi ċ-Ċeki ddejqu jiftakru. Forsi għejew. Forsi saħansitra jridu jinsew. U allura l-mistoqsija: kemm suppost indumu niftakru u nfakkru avveniment li ġara darba waħda?

Mhuwiex argument konness biss mar-rebbiegħa mitlufa Ċekoslovakka. Huwa argument li narah jgħodd ukoll għal Malta. Mumenti ta' taqlib politiku anki f'Malta seħħew. Uħud minnhom bqajna nfakkruhom, oħrajn intilfu. Ngħidu li għadna niftakru - mhux jien imma ta' qabli - id-dħul tal-Konvoj ta' Santa Marija. Ngħidu li għadna niftakru meta l-Italja ċediet għall-forzi ta' l-Alleati. Bqajna nfakkru l-Assedju l-Kbir, Jum ir-Repubblika. Nofsna għadhom ifakkru Jum l-Indipendenza u n-nofs l-iehor Jum il-Ħelsien. Dawn għadhom fostna, infakkruhom sena wara sena. Madankollu, kien hemm avvenimenti oħra li wkoll kienu importanti fin-nisġa ta' l-istorja ta' Malta, li llum m'għadhomx jiġu mfakkra: ġrajjiet li jħammru l-uċuħ wara li ħammru bid-dmija. Il-qtil ta' Karen Grech, il-qtil ta' Raymond Caruana, il-qtil ta' Nardu Debono, il-battalja f'Tal-Barrani. Dawn huma ġrajjiet li ma seħħewx sekli ilu. Seħħew il-bieraħ, u madankollu qegħdin jintesew. Hemm ġurnali li jippruvaw ifakkru iżda huwa ċar li t-tifkira ta' dawn qiegħda kulma jmur tintilef dejjem aktar.

Minbarra li huwa interessanti li wieħed jara għala ċerti dati jibqgħu jitfakkru u oħrajn le, huwa interessanti wkoll li wieħed jara għandniex nibqgħu niftakru u nfakkru ċerti dati. Forsi huma skomdi għal ħafna jew għal uħud. Forsi huma wisq tal-mistħija. Forsi jfakkruna wisq fil-firdiet sfortunati ta' bejnietna. Ngħiduha kif inhi: m'hemm xejn sabiħ x'tiċċelebra fl-anniversarju tal-qtil ta' Grech u ta' Caruana u ta' Debono. Lanqas fl-anniversarju tal-Battalja tal-Barrani. Huma ġrajjiet tal-mistħija. Iżda l-problema vera mhijiex il-mistħija. Il-problema vera hi li f'Malta għadna ma nistgħux nitkellmu fuq l-istorja liberament. Ma nistgħux nivvalutaw is-snin tas-Soċjaliżmu Malti u lanqas ma nistgħu nivvalutaw is-snin tal-Liberaliżmu f'Malta, għar-raġuni sempliċi li Malta hi maqsuma fi tnejn. Fredu Buttigieg, f’Ir-Rewwixta tal-Qassisin jilmenta minn din l-attitudni meta l-karattru ta’ Mannarino jirrifjuta li jaħdem is-silta tar-rewwixta għax forsi xiħadd fil-platea jħossu skomdu billi seta’ kien hemm. Iċ-Ċeki jkellmuk fuq l-istorja ta' pajjiżhom u d-differenzi bejn qabel u wara r-rivoluzzjoni. Is-Slovakki jagħmlu l-istess. Imma l-Maltin ma jistgħux ikellmuk fuq żmien is-Soċjalizmu u warajh. Għax dak ikun jiddependi ħafna minn min ikun qiegħed jitkellem.

Stefanos Stavrides jgħix Nicosia. Kittieb Ċiprijott li ltqajt miegħu l-ewwel darba f'Sarajevo u rġajt iltqajt miegħu ftit tal-jiem ilu f'Parma. Lejla minnhom, bejn sigarett u ieħor, staqsieni fuq is-sitwazzjoni f'Malta bħalissa. Għidtlu li nista' ngħidlu x'inhi u anki x'kienet. Iżda gżidtlu wkoll li jaf jiltaqa' ma' Malti ieħor u jagħtih stampa kompletament differenti minn dik li nkun tajtu jien. Fehemni: mhux għax dak li għidt jagħmel sens, iżda għax pajjiżu maqsum fi tnejn ukoll: in-naħa Torka n-naħa Griega. U lanqas hu ma jista' jirrakkonta l-istorja liberament. Irid kontinwament jiġbidli l-attenzjoni li din hija l-verżjoni tiegħu ta' Ċiprijott Grieg. Ħadd aktar ma fehemna.